ÇOCUKLARDA DİL GELİŞİMİ

Bir yanda çocuğunun konuşmamasından yakınan aileler, bir yanda kelime sayısının yaşına uygun olup olmadığını merak edenler, diğer yanda ise birden fazla dili bebeklikten nasıl öğretebileceklerini düşünenler. Kısacası çocuklarımızın dil gelişimi, merak ettiğimiz önemli konulardandır.

Bebeğimizin ilk kelimesi hepimizin anılarında yer alır. İlk kelimeleri genellikle anne, babadır. Onları ne zaman söylemesi gerekir; kaç aylıkken kaç kelimesi olmalı, önemlidir.

Bebekler, bir sorun yoksa doğarken konuşma ve dil yeteneği ile doğarlar. Kendi dili kullanamasa da bebeklerin dil öğrenimi doğumla başlar. Sesleri duyarlar. Kendileri ise isteklerini çeşitli sesler çıkararak bildirirler. Altıncı aydan sonra ba-ba-ba gibi hecelemeler olur. Bebeklerin doğuştan getirdikleri bu yeteneklerini kullanmalarını ve geliştirmelerini etkileyen çeşitli faktörler vardır. Bunlar; biyolojik, gelişimsel ve psikososyal olarak ayrıştırılabilir. Duyma sorunu, görme sorunu ve yarık damak-dudak benzeri sorunları olan çocukların konuşmalarında da sorun çıkar. Ayrıca zihinsel gerilik, serebral palsi, otizm, yaygın gelişimsel bozukluk gibi durumlar dil gelişiminde sorunlara neden olurlar.

Dil gelişimini etkileyen en önemli faktörlerin başında, sosyal çevresi gelir. Bebekler doğumdan başlayarak çevrelerinin onlarla kurduğu sözel iletişim sayesinde ana dillerini öğrenirler. Bu nedenle doğduğu andan başlayarak bebekle konuşmak çok önemlidir. Bebeğe bakım veren kişilerin bebekle kurdukları sözel uyaranlar arttıkça, bebeğin dil gelişimi zenginleşmektedir. Bu nedenle kendisiyle az konuşulan, bakım sağlayan kişinin, annenin az sözel iletişim kurduğu çocuklarda dil gelişimi gecikmektedir. Benzer şekilde çocuk yuvalarında büyüyen bebeklerin dil gelişimi geri kalır. Bunun nedeni sadece uyaran azlığıdır. Bakım verenlerin az konuştuğu, bebekle sözel ilişkinin az olduğu durumlara televizyon eklenebilir. Kendileri konuşmasa da televizyonun çocuğun dil gelişimini sağlayacağını düşünen aileler sorun yaşamaktadır. Ama bebekle birlikte izler ve onunla izlenenleri sözel olarak paylaşır, konuşurlarsa sorun çıkmaz.

Ev içinde ve çevresinde kurduğu sözel iletişim, çocuğun konuşma gelişimi yanı sıra sağlıklı dil öğrenimi için de önemlidir. Birçok erişkin, çocuklarla konuşurken “bebeksi” konuşmaya çalışırlar. Oysa bebeğin öğrenmesi gereken normal konuşma dilidir. Bu nedenle çocuklarla konuşurken kelimeleri düzgün söylemek önemlidir. Çünkü bu konuşmalar bebeğin dil gelişimini belirlemektedir. Yine çocukla sözel iletişimin kısıtlı kelimelerle ve erişkine söylendiği biçimden farlı kurulması, dil gelişimini olumsuz etkilemektedir. Oyun oynamak ve oyun oynarken çocukla konuşmak, dikkatini yöneltmesi için yönergeler vermek dil gelişimine katkıda bulunur. Toplumda genel bilgi olarak bilinen kız çocuklarının daha erken konuşmaları ve dil gelişimlerinin daha hızlı olduğu doğrudur. Ancak bu, geç yaşlara değin erkek çocuklarının konuşmamasını normal karşılamaya ve erkek çocuklarda olan sorunların geç saptanmasına neden olabilmektedir. Birbirleriyle daha sıkı ilişkisi olan ikizlerin, erişkinlerle sözel iletişiminin daha az olması nedeniyle konuşmaya daha geç başlayabildikleri bilinmektedir.

Okul öncesi eğitim, kreş ortamında yaşıtlarıyla olma dil gelişimini olumlu etkiler. Dil gelişiminin iyi olması, okul döneminde çocuğun başarısını arttıran olumlu etkenlerden biridir.

İKİNCİ DİL ÖĞRENMEK

Özellikle son zamanlarda çocuklarının küçük yaşta ikinci dil öğrenmesi, bazı aileler için çok önemli hale geldi. Bu konuda karışıklıklar var. Kesin bilgileri tekrarlamak bu nedenle yararlı olur. Öncelikle, iki ayrı dilin konuşulduğu ortamlarda yaşayan veya iki dil öğrenmek zorunda kalan çocuklar başlangıçta, tek dili öğrenen çocuğa göre daha yavaş bir gelişim gösterirler. Küçük çocukların yabancı dilin ses ve duyuş özelliklerine karşı çok keskin bir kulakları olduğu, bu ikinci dilin öğrenilmesinde daha üstün bir durumda oldukları ileri sürülmektedir. Ama önemli bir bilgi de anadilini ne kadar iyi ve düzgün biliyorsa, ikinci dili öğrenmesinin o denli sağlıklı olduğudur. Bu nedenle ana dilini iyi öğrenmesi gerekir. Anne ya da babanın biri başka bir ana dile sahipse, çocukla her ebeveyn kendi dilini konuşursa çocuk kiminle ne konuşacağını seçerek, ikisini de öğrenebilmekte ve ayırt edebilmektedir. Ebeveynlerin ana dili aynıysa; kasetler ya da dışardan kreş gibi ortamda başka dili, okul öncesi dönemde duyması daha sonra öğrenmesi açısından yararlı olmaktadır.

DİL GELİŞİMİ

8-18 Ay arasında ilk kelimelerini söylemesi beklenir.

0-6 ay: Seslere bakar, mırıldanır, anlaşılmaz sesler çıkarır. Eğer sese tepki vermiyorsa, değişik sesler çıkaramıyorsa incelemek gerekir.

6-12 ay: Ba-ba, de-de, an-ne gibi heceleri çıkarabilir. Eğer sizin konuşmalarınıza tepki vermiyor ve isteklerini belirtmek için ses çıkarmıyorsa sorun olabilir.

0-12 ay dil gelişimi için yapılması gerekenler:

1-Onunla konuşun.

2- Kullandığınız nesnelerin ve duyulan seslerin açıklamalarını yapın (topu aldık, zil çaldı, bardağı aldık, suyu döküyoruz gibi).

3- İsmine bakmasını sağlamaya çalışın.

4-Çıkardığı sesleri olumlu destekleyin (annesine karnının acıktığını söylüyor, gibi).

5-“Ce”, “kayıkçı” gibi oyunlarla iletişimini destekleyin.

6-Resimli kitaplara birlikte bakarak, oradaki görüntüleri söze dökün.

12-18 ay: 5-20 arası kelimesi olmalıdır. İki kelimelik basit cümle kurabilir. Daha az kelimesi varsa, işaretle anlatmakta ısrarlıysa, kelimeleri kullanırken kullanmaktan vazgeçtiyse sorun olabilir.

18-24 ay: En az 50 kelimesi olmalı, 2 ve daha fazla kelimeli cümle kurabilmeli. Daha az kelimesi varsa, en az iki kelimeli cümle yapmıyorsa, yönerge almıyorsa dikkat etmelidir.

24-36 ay: 4-5 kelimeli cümle kurabilir. Neden, ne gibi sorular sorabilir. Masalları takip edebilir. İki-üç kelimeli yönergeleri anlayabilir. Bunları yapamıyor, soru soramıyor, söyleneni anlamıyorsa sorun olabilir.

12-36 dil gelişimi için yapılması gerekenler:

1- Düzgün, basit ve kısa cümlelerle konuşun.

2-Bol konuşturun.

3-Sorular sorun.

4- Yaşıtlarıyla olmasını sağlayın.

5-Zamir, edat kullanın (ben yaptım, sen istedin gibi).

 

Facebooktwitterlinkedinmail