BAŞARIDAN KORKULUR MU?

 

“Başarı nedir?” sorusuna tek bir yanıt vermek zordur. Kabaca engelleri geçerek bir şeyi gerçekleştirme ya da elde etme olarak tanımlanmaktadır. Bu tanım, psikolojinin  başarı kazanma arzusunun altındaki güdüyü araştırmasına neden olmuştur. Başarı gereksiniminin kişiden kişiye değiştiği  bu araştırmaların sonuçlarındandır. İş ve aile yönelimi adlı bir ölçek geliştirilerek bireylere göre değişen başarı gereksinimleri ölçülmeye çalışılmıştır. Araştırmacılar para kazanmaktan çok, kendi koydukları başarı standardına ulaşmaya çalışan, bu sırada kendilerine güvenerek, sosyal baskılara ve diğer etkenlere boyun eğmeden sorumluluk alan kişilerin en yüksek başarı güdüsüne sahip olduğu sonucuna varmışlardır. Son olarak da, başarı güdüsü çok olan kişiler başarıya ulaştıklarında dahi bazen bunu yeterli bulmayabilir saptamasına ulaşmışlardır. Peki, başarı güdüsü bizi başarmaktan koparıp başarı korkusuna sürükleyebilir mi?

Aslında başarı korkusunun başarısız olma korkusundan pek farkı yoktur. Çünkü her ikisi de kişiyi ulaşmak istediği hedeften uzaklaştırır. Biri, başaramazsam endişesi ile  vazgeçirirken; diğeri ya başarırsam endişesi ile insanı durdurur. Başarırsam ne olur? Bu sorunun yanıtı kişiye göre değişebilir. Bazen başarısız ama sevdiğiniz, değer verdiğiniz insanların içinde olmak, başarırsam bu grupta kalamam endişesini getirir. Bazen başarılı insanlar gibi olup değişmekten korkarsınız. Böylece başarabileceğiniz şeylerden uzak durmaya, ertelemeye bir anlamda kendi başarınızı baltalamaya başlarsınız. Çevrenizde başaracağınıza inanan insanlar niçin böyle yaptığınızı ve korkunuzu bir türlü anlamazlar. Çatışmalardan ve değişimden kaçmak, başarı korkusunun nedeni olabilir. Kendi kendinizi başarmak için yeterince iyi olmadığınıza ikna edebilirsiniz. Hatta kendinizi başarıyı hak etmediğinize bile inandırabilirsiniz. Böylece başarının size sorun getireceği, yalnız kalacağınız, eleştirileceğiniz düşünceleri bir korku olarak yolunuzda duracaktır.

Başarı korkusu nasıl gelişir?

Küçük bir çocuk olduğunuzu düşünün. Henüz okula bile gitmiyorsunuz. Kreşte bir oyun düzenlenmiş ve siz üstünüze düşeni en iyi şekilde yapmışsınız. Babanız yanınıza geliyor ve “Evet, iyiydi. Artık grubun liderliğini de yapabilmen gerekir.” dedi. O yaşta öğrenirsiniz. Babanıza yaptığınız yetmiyor ve daha fazlasını bekliyor. Onun istediği kadar mükemmel olmanız imkânsız. Okula başladınız. Sınav sonuçları açıklandı. Sınıfta sizden yüksek not alan bir kişi var ya da en yüksek notu siz aldınız; ama notunuz tam not değil. Sevinçle başarınızı paylaşmak için eve geldiniz. Anneniz notunuzu öğrendi  ve “İyi, demek ki bir sonraki sınavda tam not alabilirsiniz.” dedi. O anda anlarsınız. Yüksek bir çıtayı atladığınızda alacağınız takdir, atlamanız gereken çıtanın daha yükseğe konmasıdır. Başarının keyfini çıkaramadan yeni beklentiler için çalışmanız gerekir. Tüm bunlar başarı korkunuzu başlatır: “Başarırsam beklentiler artacak ve bir dahaki sefere o beklentileri gerçekleştiremezsem sevgiyi, ilgiyi, takdiri kaybedeceğim. Hep yükseğe, daha yükseğe gitmem gerekecek.” Her sınav, her istek, her hedef aynı şeyi hatırlatır size: “Bundan sonra daha iyisini yapamazsam?” ve başarmak istemezsiniz. Sürdürememekten, başladığınız yerden daha kötü bir yerde bitirmek zorunda kalmaktan, başararak kaybetmekten korkarsınız. Ama belki de en çok tam tepeden düşmekten korkacaksınızdır. Tekrar tırmanmak için güç bulamamaktan, düştüğünüz yerde yalnız kalmaktan, sevilmemekten ve sonunda  başarmaktan vazgeçeceksinizdir. Başarının getirdiği sorumluluklardan kaçmak, başarırsanız hep başarılı olmanızın bekleneceği endişesinden uzak durmak, bir sonraki başarıyı sağlayamadığınız zaman size artık değer verilmeyeceği, sevilmeyeceğiniz, kınanacağınız korkusu ile yaşamak sizi hedeflerinize ulaşmaktan alıkoyacak ve mutsuz yapacaktır.

Başarı Korkusu ile Baş Etmeyi Başarabilmek

Kendi başarınızı sabote ettiğinizi fark ettiğinizde ya da size söylendiğinde oturup düşünmek gerekir. Koyduğum hedef ne kadar gerçekçi ile başlayıp, hedefinize ulaşırsanız ne kazanacağınızı  ve ne kaybedeceğinizi düşünüyorsunuz; sorularınıza yanıtlarınızı tek tek sıralayın. Korkunuzun ne kadarı gerçekçi anlamaya çalışın. Sonra korkunuzla ve nedenleri ile yüzleşme zamanı gelmiş demektir. Kendi başınıza olmuyorsa bir profesyonelin yardımıyla yapabilirsiniz. Evet, bazen başarıyla baş etmek, başarısızlıkla baş etmekten daha karışıktır. Değişim, alışılmışın dışına çıkmak zor gelebilir. Alışkanlıkları sürdürmek daha rahat olabilir. Ama bunu düşünebilme aşamasına geldiyseniz unutmayın, başarının getireceğini düşündüğünüz tüm sorunlarla ve korkularla da baş edebilecek beceriniz var demektir. Herkesi mutlu etmek, herkesin sevgisini kazanmak, mükemmel olmak mümkün değildir. Ama kendinizi sevmeye devam edecek kadar, başarının getirebileceği olumsuz değişimlere karşı kişiliğinizi koruyabilecek, çevrenizde güvendiğiniz ve değer verdiğiniz insanların sizi destekleyecekleri, sevmeye devam edecekleri ve sizinle gurur duyacakları kadar başarılı olmak mümkündür.

 

Facebooktwitterlinkedinmail