Kimi kederden içer, kimi neşeden, kimi sadece ortam olduğunda. Ama “Alkol kullanımı sizin için bir sorun mudur?” sorusuna verilen yanıt genellikle “Ben alkolik değilim.” olur. Gerçekten alkol kullanımı ne zaman sorun haline gelir ve o zaman ne yapılması gerekir, sorularının yanıtlarını bilmek gerekir.
Alkol insanın kullandığı bilinen eski keyif verici maddedir. M.Ö. 4000’lere kadar alkolün varlığını gösteren kanıtlar vardır. Alkol bağımlılığı ve kötü kullanımı ise, son derece yaygın bir hastalıktır (ABD’de % 8 ülkemizde % 5 civarında yaygınlığı vardır.). Karaciğerde sindirilen, etkisini beyinde gösteren bir madde olan alkol çok çeşitli içki biçimleri ile alınır.
Alkol kullanımının toplum içinde, diğer maddelere oranla “özel” bir yeri vardır. Kaliteli içkiler, barlar, eğlence kültürü içinde yer alır. Reklam ve promosyonu yapılan bir madde olmakla, diğer yıkıcı bağımlılık yapan maddelerden farklılıklar gösterir. Hatta bazı içkileri tüketme şekilleri, bir kültür olarak değerlendirilir ve bu kültür içindekilere hayranlık duyulur. Onlarda övünçle, o içkinin kültür göstergesi olduğunu, seçimin nasıl yapılacağını, nasıl içileceğini anlatır. Ancak toplumsal ve bireysel yıkımı ile alkolizm, birçok madde bağımlılığından daha ağır bir tablo ortaya çıkarır. Uyuşturucu madde bağımlılığı, hatta nikotin bağımlılığı hak ettikleri biçimde, toplumda olumsuz kabul edilmeye, mücadele edilmeye başlanmışken, alkol arkasına aldığı içki kültürü ile gitgide daha fazla sinsi bir toplum sağlığı sorunu olmaya başlamıştır.
Alkol kullanmak bir sorun mu?
İnsanların önemli bir bölümü, sorunsuz olarak alkol kullanabilmektedir. Gençlik dönemiyle başlayan kullanım, kişiyi bireysel ve toplumsal olarak sıkıntıya sokmadan devam edebilmektedir. Arada alınan, alınmadığı zaman kişinin aramadığı durumlarda sorun çıkmaz. Bazı insanlar alkolü eğlence, topluma uyma gibi nedenlerle kullanır. Diğer zamanlarda akıllarına bile gelmez. Sosyal içici denilen bu grubun dışında, alkolü adeta “sosyalleşme” amaçlı kullananlar da vardır. Topluluk içinde konuşamadığı, varlık gösteremediği için, alkolün sözde rahatlatıcı etkisini gerçek sanır. Psikiyatri, alkol kullanımına ilişkin iki temel hastalık tanımlamaktadır: Alkol bağımlılığı ve alkol kötü kullanımı. Bir maddenin kötü kullanımı, sadece alkol için tıbbi anlamda rahatsızlıktır. Alkol diğer bağımlılık yapıcı maddelerden farklı olarak oldukça uzun bir dönem sonra rahatsızlık ölçülerine varır. Uyuşturucular haftalar içinde, nikotin birkaç yılda bağımlılık geliştirirken, alkol bağımlılığının gerçekleşmesi için ortalama 10 yıl gerekir. (Ağır genetik yatkınlık durumlarında olarak birkaç sene içinde bağımlılık gelişebilir.) Alkol kullanımının sorun olması ise erken dönemlerde ilk sinyallerini verebilir. Bu uzun kuluçka dönemi, hastalığın yıllar boyunca fark edilmeden ilerlemesine ve geri dönüşü çok zor noktalara ulaşmasına yol açar. Bağımlılıklarda sıklıkla rastlanılan “ inkar “ durumu alkol kullanımında en üst düzeyde görülür. Alkolizm toplumda çok ağır damgalanan bir rahatsızlık olduğu için birey kendisinde bu tür bir sorunun varlığını kabul etmekten kaçınır. İstediği zaman bırakabileceğini öne sürerek (ramazanda içmem, gündüz içmem vb.), kendini ve çevresini kandırarak sorunla yüzleşmez. Oysa “alkol bağımlılığı” ve “alkol kötü kullanımı” tam olarak gelişmeden yıllar öncesinde, alkol kullanımının sorun olduğuna dair önemli ipuçları vardır. Aşağıda bahsedilecek göstergelerden birinin dahi olması o insanın alkolle başının dertte olduğunu gösterir ve sorunla ilgili mutlaka profesyonel yardım almaya yönelmelidir.
Düşündüğümüzde çevremizde çok sayıda insanın alkolle problemi olduğunu görebiliriz. “Alkolik” olmanın damgalanma korkusu boyutu çok şiddetlidir. Alkolle ilgili sorunu olan insanlar kendilerinin bağımlı olmadıklarını öne sürerek sorunla yüzleşmekten kaçınırlar. Alkol bağımlılığı geliştiğinde tedavisi ciddi zorluklar içerir. Bu yüzden toplumsal boyutta ciddi eğitim ve bilinçlendirmeye gereksinim vardır. Genç kitleleri hedef alan bira reklamları alkolü sevimli göstermekle beraber, bugün batı dünyasının ciddi bedeller ödediği alkol bağımlılığı için zemin hazırlamaktadır. Belki bir grup insanın hayatları boyunca alkolle sorunu olmayacaktır. Ancak toplumun yararları ve gençliğin korunması için yasal düzenlemelerin titizlikle yapılması gereklidir. Alkole ilişkin bu gerçeklerden sonra, bir dahaki yazıda alkol bağımlılığının ne olduğunu gözden geçireceğiz.
