Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu temel olarak dikkat eksikliği ve algı bozukluğuyla giden, aşırı hareketliliğin genellikle eşlik ettiği,ama her zaman olmayabildiği önemli bir sorundur. Hastalığın önemi; okul öncesi dönemden başlayıp, erişkin döneme kadar tüm yaşamı etkileyen bir sorun olmasından kaynaklanmaktadır. Oldukça sık görülen dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, aynı zamanda kolay tanınabilir ve uygun ele alındığında başarılı bir şekilde tedavi edilebilmektedir.
Bulgular
1-Aşırı hareketlilik: Anneler çocuklarının huzursuz ve uykusuz bir bebek olduğu öyküsünü verirler. Okul öncesi dönemde babaları tutma (istediği olmadığı zaman ağlama, bağırma, kendini yerlere atma, başını duvarlara vurma vb hareketler), saldırganlık gibi bulgular vardır. Bu çocuklar sonucunu düşünmeden, korkusuzca davranışlarda bulunurlar. Sakarlıkları vardır. Yürürken bazı eşyalara çarparlar.Okul döneminde ise ders süresince yerinde oturamama, devamlı sınıfta dolaşma, engellendiği zaman eşyalarını yere düşürüp onları almak, arkadaşlarını konuşturmak devamlı “kıpır kıpır” olmak dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun bulgularıdır.
2- Kas aktivasyon alanında bozukluklar: İnce motor beceriler isteyen durumlarda beceriksizdirler. Bisiklet kullanma, top oynama gibi vücudun koordineli çalışmasını gerektiren alanlarda başarısız olurlar. Sorulara yanıt verirken konudan uzaklaşırlar.
3- Gelişimsel sorunlar: Belirgin yakın bellek sorunları vardır. Önceden öğrendikleri ve tekrarladıkları eski bilgileri kolayca anımsayabildikleri halde, yeni öğrendikleri bilgileri çok kısa zamanda unuturlar.Sağ-sol ayrımında zorlanırlar. Okulda en dikkati çeken bulgulardan biri yazı yazmadaki zorluk, yavaş yazma, hızlı yazdığı zaman yazısının okunamaması, harf atlamaları, kelime atlamaları yapmalarıdır. Ayrıca özellikle ayna hayali olan b,d,p,s gibi harfleri karıştırırlar. Konuşmaya, anlatmaya başladığı şeyin başını unutur, başka şeylerden söz etmeye başlar ve başladığı öyküyü tamamlayamaz. Başkalarının konuşmalarında önemli olan kısmı kaçırır. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocukların çoğunlukla zeka sorunu yoktur. Bir kesim aşırı hareketliliğin aşırı zeka belirtisi olduğunu, bir kesimde bu çocukların zeka sorunu olduğunu ileri sürmektedir. Oysa dikkat eksikliği hiperaktivite sorunu olan çocuklar genellikle normal zeka düzeyine sahiptir.
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ile nasil baş edeceğiz?
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tedavisi çocuk psikiyatristi, aile ve okulla birlikte yapılması gereken bir sorundur.
Aile: Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan bir çocukla yaşamanın zorlukları vardır. Bu zorluklarla baş etmenin ilk adımı çocuğunuzun durumunu kabul etmektir. Sizi rahatsız eden şeylerin çocuğunuz tarafından istenerek yapılmadığını, amacın onu ortadan kaldırmak değil, kontrol etmek olduğunu anlamak gerekir. Bu çocukların diğer çocuklardan daha fazla kontrole ve disipline gereksinimi vardır. Yemek yeme, ders çalışma, ödev yapma saatleri düzenli olmalı olmalıdır. Açık, net ve kararlı kurallar konulmalı ve bunların uygulanması istenmelidir. Fiziksel olmayan cezalarla kurallara uyulmadığı durumlarda disiplini sağlamak gerekir. Ders çalışılan mekanın dağınık olması, fazla şey bulunması zaten dikkat süresi kısa olan çocun dikkatini daha fazla dağıtır. Ders çalışmalr arasında 20-30 dakikada bir aralar vererek hem çocuğun gereksinimini gidermiş, hem de otoritenizi korumuş olursunuz.
Öğretmen: Aşırı hareketliliğin ve dikkat dağınıklığının en belirgin olduğu ortam sınıftır. Bu nedenle, öğretmenler tedavinin önemli bir öğesidir ve onların işbirliği olmadan başarıya ulaşmak güçtür. Öğretmenin en önemli görevi, kendine saygısı ve güveni azalan çocuğun, başarılı olduğu alanları bularak desteklemek ve yeniden bunları sağlamaktır. Çocuğun sıkıntısını gözönünde tutarak ama ondan yapabileceğinin en iyisini istemek gerekir. Arkadaşlarının becerilsizlikleriyle dalga geçmesini engellemek, eşyalarına sahip olmasını konusunda destek çok önemlidir. Bu çocukların dinlediklerini daha iyi öğrendiklerini düşünerek, öğrenmede ağırlığı bu yöne çevirmek, yine yazı ve test güçlükleri nedeniyle başarılarını sözlü sınavlarla değerlendirmek gelişimleri için gereklidir.
Uzman: İlaçlar ve dikkat arttırıcı çalışmaların yanı sıra, çocuğu destekleyici terapi gerekir.İlaç kullanmanın amacı çocuğun dikkatini ve algılamasını arttırarak, sınıf içindeki davranışlarında ve akademik başarısında düzelme sağlamaktır. Ayrıca ilaç tedavisi, boş zaman etkinliklerine uyum, insanlar arası ilişkide düzelme konusunda da olumlu etkilere sahiptir. İlaç tedavisine doktor tarafından karar verilir ve doz ayarlaması çocuğa göre yapılır.İlaçların bilinen yan etkileri bazı çocuklarda tikler oluşması ve iştah azalmasıdır. İlaç kesilince geçerler. Çocukluk döneminde kullanılan, antibiyotik, ateş düşürücü gibi ilaçların bir çoğundan daha güvenlidir. Ömür boyu süren bir tedavi değildir. Bozukluğun ağırlığına ve tedaviden yararlanma oranına göre süre belirlenir. Vücutta birikmeyen ve kısa sürede atılan ilaçlar olduğundan, bölünmüş dozlarda uygulanır.
